دینامیک های رشد
دینامیکهای رشد نشان میدهند که رشد عوامل مختلف در سیستمهای طبیعی و سیستمهای اقتصادی و اجتماعی چگونه به وجود میآید.
اگرچه مسایلی که با آنها مواجه هستیم تفاوتهای زیادی با هم دارند، الگوهای مشابهی در بسیاری از آنها دیده میشود. وجود این الگوهای مشابه، نشاندهنده روشهای تصمیمگیری و ساختارهای مشابهی است که این الگوها را تولید میکنند. از طرف دیگر، ریشههای این مسایل معمولا پنهان هستند و در طی زمان نشانههای مختلفی از آنها دیده میشود.
کهن الگوهای سیستمی بعضی از ساختارها و روشهای تصمیمگیری متداول و چگونگی عملکرد آنها را نشان میدهند. با استفاده از این الگوها میتوانیم با دیدن نشانههای مسایل، به ساختارهای شکلدهنده آنها پی ببریم و با اصلاح این ساختارها، موثرترین روشها را برای حل این مسایل به کار ببریم. توجه به این نکته ضروری است که این الگوها، صرفا مبنای اولیهای برای تشخیص هستند و برای هر مساله، عوامل و روابط دیگری که در آن مساله خاص اثر گذار هستند، باید در نظر گرفته شوند.
دینامیکهای رشد نشان میدهند که رشد عوامل مختلف در سیستمهای طبیعی و سیستمهای اقتصادی و اجتماعی چگونه به وجود میآید.
وابستگی به مسیر در اثر ایجاد انباشتهایی در مسیر رشد به وجود میآید. تغییر مسیر باعث از دست دادن یا کم اثر شدن این انباشتها خواهد شد.
بازی پولیا زمینه مناسبی برای گفتگو در مورد ساختارهای ایجاد کننده «وابستگی به مسیر» در زندگی فردی و در سیستمهای اقتصادی و اجتماعی ایجاد میکند.
کهن الگوی «محدودیت رشد» یک ساختار شناخته شده سیستمی است که طی آن، سرعت رشد در نتیجه مواجهه با محدودیتهایی کم شده و نهایتا متوقف میشود.
کهن الگوی «تراژدی منابع مشترک» یک ساختار شناخته شده سیستمی است که طی آن، منابع مشترک مورد استفاده بی رویه قرار میگیرند و از بین میروند.
کهن الگوی «رشد و سرمایه گذاری ناکافی» ساختاری است که طی آن با تاخیر در سرمایه گذاری، کیفیت محصولات و خدمات افت میکند و رشد متوقف میشود.
کهن الگوی «انتقال فشار به مداخله گر» موجب میشود که وابستگی به کمک کنندههای خارجی افزایش پیدا کند و توانمندیهای درونی تقویت نشود.
کهن الگوی «انتقال فشار به راه حل موقت» ساختاری است که باعث وابسته شدن به راهحلهای موقت و کنار گذاشتن راهحلهای اساسی میشود.
کهن الگوی «تنزل اهداف» یک ساختار سیستمی است که نتیجه فعال شدن آن، کاهش تدریجی اهداف و درنتیجه راضی شدن به وضع موجود است.
کهن الگوی «تشدید رقابت» یک ساختار شناخته شده سیستمی است که نتیجه فعال شدن آن، رشد فزاینده در حوزه رقابت و تضعیف در سایر زمینهها است.
کهن الگوی «موفقیت برای موفق» یک ساختار شناخته شده سیستمی است که نتیجه فعال شدن آن رشد فزاینده طرفی که موفقیت به دست آورده و سقوط طرفهای دیگر است.
کهن الگوی «درمانهای بدتر از درد» یک ساختار شناخته شده سیستمی است که طی آن، در کوتاه مدت وضعیت بهتر و در بلند مدت وضعیت بدتر میشود.