«پیامدهای ناخواسته» نتایجی هستند که از «تصمیم»ها و «اقدام»های ما به وجود میآیند، اما مورد نظر ما نبودهاند و برای ما مطلوب نیستند.
معمولا «راهحلهای موقت» که برای از بین بردن «نشانههای مساله» استفاده میشوند، با «پیامدهای ناخواسته»ای مواجه هستند.
«راه حل موقت»، «راه حل اساسی» و «پیامدهای ناخواسته» اجزای اصلی کهن الگوهای «درمانهای بدتر از درد»، «انتقال فشار به راه حل موقت» و «انتقال فشار به مداخلهگر» هستند.
![کهن الگوی انتقال فشار به راه حل موقت](https://systemsthinker.ir/wp-content/uploads/2020/10/Shifting-the-Burden.png)
کهن الگوهای سیستمی
اگرچه مسایلی که با آنها مواجه هستیم تفاوتهای زیادی با هم دارند، الگوهای مشابهی در بعضی از آنها دیده میشود. وجود این الگوهای مشابه، نشاندهنده روشهای تصمیمگیری و ساختارهای مشابهی است که این الگوها را تولید میکنند. کهن الگوهای سیستمی بعضی از ساختارها و روشهای تصمیمگیری متداول و چگونگی عملکرد آنها را نشان میدهند. با استفاده از این الگوها میتوانیم با دیدن نشانههای مسایل، به ساختارهای شکلدهنده آنها پی ببریم و با اصلاح این ساختارها، موثرترین روشها را برای حل این مسایل به کار ببریم. توجه به این نکته ضروری است که این الگوها، صرفا مبنای اولیهای برای تشخیص هستند و برای هر مساله، عوامل و روابط دیگری که در آن مساله خاص اثر گذار هستند، باید در نظر گرفته شوند.
بعضی از کهن الگوهای سیستمی عبارتند از:
- کهن الگوی درمانهای بدتر از درد
- کهن الگوی انتقال فشار از راه حل اساسی به راهحل موقت
- کهن الگوی انتقال فشار به مداخلهگر
- کهن الگوی تنزل اهداف
- کهن الگوی تشدید رقابت
- کهن الگوی موفقیت برای موفق
- کهن الگوی محدودیت رشد
- کهن الگوی رشد و سرمایهگذاری ناکافی
- کهن الگوی تراژدی منابع مشترک
مجموعه مقالات «کهن الگوهای سیستمی در مدرسه» به مطالعه این الگوها در فضای مدرسه و آموزش و پرورش پرداخته است.