تفکر سیستمی در «کار» و «سرمایه گذاری»
مباحث محوری این وبینار
ما در دنیایی از سیستمها زندگی میکنیم
- سیستم (نظام) سیاسی
- سیستم اجتماعی
- سیستم (نظام) آموزشی
-
سیستم (نظام) اقتصادی
- سیستم بانکی
- بیمه
- بورس
- خانوادهای که در آن زندگی میکنیم
- سازمانی که در آن کار میکنیم
برای اینکه بفهمیم سیستمها چگونه کار میکنند
- باید ساختار سیستمها را بشناسیم.
- ساختار سیستم نشان میدهد که سیستم از چه اجزایی تشکیل شده و این اجزا چگونه به هم مرتبط شدهاند.
- مرز سیستم نشان میدهد که چه اجزایی (عواملی) درون سیستم هستند.
- مرز باید به گونهای مشخص شود که عوامل درون آن، رفتار سیستم را شکل دهند و سایر عواملی که اثر تعیین کنندهای بر رفتار سیستم ندارند، خارج از آن قرار بگیرند.
-
مهمترین درس در تفکر سیستمی این است که: ساختار سیستم رفتار سیستم را مشخص میکند.
- ممکن است که عوامل دیگری هم بر سیستم اثر بگذارند، اما میزان اثر پذیری سیستم از عوامل بیرونی هم به ساختار درونی سیستم بستگی دارد و نهایتا این ساختار سیستم است که رفتار سیستم را میسازد.
تئوری ساختمان سیستم
-
یک سیستم بسته با مرزی مشخص که نشان میدهد چه عواملی درون سیستم هستند.
-
حلقههای بسته که در کنار هم سیستم را تشکیل میدهند.
- «متغیرهای حالت» که «وضعیت سیستم» را نشان میدهند.
-
«متغیرهای نرخ» که «اقدام» هایی هستند که در سیستم انجام میشوند.
- معادلات متغیرهای نرخ که نشان دهنده «تصمیم» هایی هستند که در سیستم گرفته میشود.
- این معادلات شامل «هدف» هایی هستند که با «وضعیت موجود سیستم» مقایسه میشوند و بر مبنای «اختلاف هدف با وضع موجود» مشخص میکنند که چه اقدامهایی باید انجام شود.
-
حلقههای بسته که در کنار هم سیستم را تشکیل میدهند.
معرفی المانهایی برای نمایش اجزای سیستم
- متغیرهای حالت که «وضعیت سیستم» را نشان میدهند، درون «مستطیل» هایی نشان داده میشوند که نمادی از «ظرف» هستند.
- خطوط موازی نمادی از «لوله» هایی هستند که نتایج «اقدام» ها را به متغیرهای حالت منتقل میکنند.
- در انتهای لولهها فلشهایی قرار میگیرند که جهت حرکت در لولهها را مشخص میکنند.
- روی لولهها نمادی از یک «شیر کنترل» وجود دارد که جریان ورود و خروج را کنترل میکند و نمادی از «تصمیم» هایی است که در سیستم گرفته میشود.
- در انتهای بعضی از لولهها ممکن است «ابر» هایی وجود داشته باشند که نمادی از متغیرهای حالتی هستند که خارج از مرزهای سیستم هستند.
- سایر متغیرها مانند مقادیر ثابت یا متغیرهای محاسباتی و کمکی، بدون علامت خاصی نوشته میشوند.
حلقههای بسته بازخوردی
مثالی از تصمیم گیری در حلقه بسته: صادرات
ساختار شکل دهنده حلقههای بسته بازخوردی
- حلقههای بسته بازخوردی توسط دو نوع متغیر شکل داده میشوند: متغیرهای نرخ و متغیرهای حالت
- این دو نوع متغیر برای شکل دادن حلقههای بسته لازم و کافی هستند.
- سایر متغیرهایی که ممکن است در مدل استفاده شوند، صرفا متغیرهای کمکی هستند که برای فهم بهتر مدل اضافه میشوند.
-
حلقههای بازخوردی بر دو نوع هستند:
- حلقه بازخوردی مثبت
- حلقه بازخوردی منفی
تغییر در سیستم بر اساس روابط متغیرهای نرخ و حالت
- وقتی صحبت از بهبود «وضعیت سیستم» میشود، معمولا منظور تغییر در «متغیرهای حالت» است.
- متغیرهای حالت نمیتوانند به طور آنی تغییر کنند.
- برای تغییر یک متغیر حالت، باید متغیرهای نرخ ورودی و خروجی آن را تغییر دهیم و صبر کنیم تا تغییر مورد نظر صورت پذیرد.
- تصمیمها و سیاستهایی که برای بهبود وضعیت سیستم مطرح میشوند، در واقع تغییر در متغیرهای نرخ (اقدامات) هستند.
- هر تلاش یا ادعایی برای تغییر یک متغیر حالت بدون تعیین سیاست مشخصی برای تغییر نرخهای آن، ناشی از عدم آگاهی یا فریبکاری و محکوم به شکست است.
- تنها موردی که به عنوان تغییر آنی در متغیر حالت میشناسیم، «معجزه» یا «وصل به مبدا» است.
حلقه بازخوردی مثبت و رشد نمایی
- فرض کنیم یک متغیر حالت وجود دارد که توسط یک نرخ ورودی در آن انباشت ایجاد میشود.
- فرض کنیم که این متغیر حالت، بر متغیر نرخ خود اثر افزایشی دارد.
- نتیجه این ساختار این است که «روند» رشد نمایی در متغیر حالت به وجود میآید.
مقایسه رشد با مقدار ثابت با رشد نمایی
حلقه بازخوردی منفی و رفتار هدفجو
- فرض کنیم یک متغیر حالت وجود دارد که توسط یک نرخ ورودی در آن تغییر ایجاد میشود.
- فرض کنیم که مقدار این متغیر حالت (وضعیت فعلی)، با یک مقدار هدف مقایسه میشود و اختلاف این دو، میزان اقدام به تغییر (متغیر نرخ) را مشخص میکند.
- نتیجه، تغییر «وضعیت سیستم» (متغیر حالت) به سمت «هدف» در یک روند «نمایی منفی» است.
رابطه پس انداز و هزینه در یک حلقه منفی
- فرض کنیم فردی تصمیم میگیرد هر ماه به اندازه ۳۰ درصد از پس انداز خود هزینه کند.
- اگر این فرد در این مدت درآمدی نداشته باشد، نتیجه از بین رفتن پس انداز او در یک روند نمایی منفی خواهد بود.
نگاهی دیگر به حلقه بسته بازخوردی: تعیین هدف
- در حلقههای بسته تلاش میشود که در طی زمان وضعیت سیستم به هدف نزدیک شود.
- اما سوال این است که این هدفها چگونه تعیین میشوند.
- اگر هدف درست نباشد، اقداماتی که انجام میشوند، بیهوده خواهند بود و حال ما را بهتر نمیکنند.
اصالت و هدفگذاری اصیل
- اهدافی که برای زندگیمان تعیین میکنیم از کجا میآیند؟
- آیا به دنبال اهدافی حرکت میکنیم که دیگران برای ما تعیین کردهاند؟
- آیا اهدافی تعیین میکنیم که پس از رسیدن به آنها به رضایت دست پیدا میکنیم؟
- آیا اهدافی تعیین میکنیم که در مسیر رسیدن به هدف به رضایت دست پیدا میکنیم؟
تعامل بین اهداف
- چه رابطهای بین اهداف ما وجود دارد؟
- آیا اهداف ما به صورت جزیرههایی پراکنده هستند؟
- آیا حرکت در مسیر اهدافمان، باعث ایجاد همافزایی (سینرژی) میشود؟
در پناه خدا باشیم
Previous
Next