مرز سیستم چیست؟
«مرز سیستم» مشخص میکند چه عواملی عضو «سیستم» هستند و چه عواملی عضو سیستم نیستند و خارج از سیستم قرار میگیرند.
«مرز سیستم» مفهومی قراردادی است که به «هدف سیستم» و مساله در حال بررسی بستگی دارد. هر عاملی که درون این مرز قرار بگیرد، یک «متغیر داخلی» خواهد بود. همچنین هر عاملی که خارج از این مرز باشد، به عنوان عاملی خارج از سیستم یا «متغیر خارجی» در نظر گرفته خواهد شد.
با توجه به اینکه طبق «نظریه ساختمان سیستم»، «رفتار سیستم» باید ناشی از «ساختار درونی سیستم» باشد، «مرز سیستم» باید به صورتی تعیین شود که عوامل درون سیستم و روابط بین آنها بتوانند رفتار مورد بررسی را توضیح دهند.
توانایی تشخیص «مرز سیستم» یکی از بخشهای مهم در مهارتهای «تفکر ساختار به عنوان علت» و «تفکر کل نگر» است.
مرز سیستم در دینامیک سیستمها
در مدلهای سیستمی که بر پایه «نقشههای نرخ و حالت» طراحی میشوند، «ابر»ها نشاندهنده نقاط خارج از سیستم هستند و عملا «مرز سیستم» را نشان میدهند.
«ابر»ها در واقع «مخزن»هایی خارج از مرز سیستم هستند که «جریانهای ورودی» مورد نیاز سیستم از آنها تامین میشود و «جریانهای خروجی» سیستم به آنها انتقال پیدا میکند.
این مخزنها در صورتی میتوانند خارج از مرز سیستم باقی بمانند که بتوانند تمام «جریانهای ورودی» مورد نیاز سیستم را بدون محدودیت تامین کنند و تمام «جریانهای خروجی» سیستم را بدون محدودیت دریافت کنند. اگر این شرط برقرار نباشد، این محدودیتها تحت تاثیر عملکرد سیستم خواهند بود و عملا باید به داخل مرز سیستم منتقل شوند.
متغیرهای دیگری که در «نقشههای نرخ و حالت» نشاندهنده مرز سیستم هستند، متغیرهایی هستند که فلشهایی از آنها به سمت متغیرهای درون سیستم رسم شده است و عملا در محاسبه مقدار متغیرهای نرخ سیستم موثر هستند، اما فلشی از سایر متغیرهای سیستم به سمت آنها رسم نشده است. به این ترتیب، این متغیرها عملا مخزنهایی خارج از مرزهای سیستم را نشان میدهند که مقدار آنها بر وضعیت سیستم اثر میگذارد.
«نظریه ساختمان سیستم» در دینامیک سیستمها
«نظریه ساختمان سیستم» در دینامیک سیستمها، روشی موثر برای فهم ساختار سیستمها و ارتباط برقرار کردن بین «ساختار سیستم» و «رفتار سیستم» ارایه میکند.
- «سیستم بسته» که در آن متغیرهای درون «مرز سیستم»، بدون وابستگی به «عوامل خارجی»، «رفتار سیستم» را ایجاد میکنند.
- «حلقه بسته» به عنوان المان اصلی شکل دهنده سیستم.
- «متغیرهای حالت» که مبنای شکل گیری «حلقه بسته» هستند.
- «متغیرهای نرخ» که «حلقه بسته» را کامل میکنند و شامل چهار بخش هستند:
- «هدف» به عنوان یکی از اجزای تشکیل دهنده «نرخ»
- «وضع موجود» که «هدف» با آن مقایسه میشود
- «اختلاف» بین «هدف» و «وضع موجود»
- «اقدام» ناشی از این «اختلاف»
- «حلقه بسته» به عنوان المان اصلی شکل دهنده سیستم.