«تفکر حلقه بسته» یکی از «مهارتهای تفکر سیستمی» است که باعث می‌شود به بازخوردهای تصمیم‌ها و اقدامات و اثرات آنها بر اقدامات آینده توجه کنیم.
«تفکر حلقه بسته» سیستم را به صورت مجموعه‌ای از حلقه‌های بسته می‌بیند که در هر «حلقه بسته»، بر مبنای وضعیت سیستم، «تصمیم»هایی در مورد «اقدام»های آینده گرفته می‌شود. این تصمیم‌ها و اقدام‌ها به نوبه خود وضعیت آینده سیستم را رقم خواهند زد و موجب تصمیم‌ها و اقدام‌های بعدی می‌شوند. حلقه‌های بسته به دو گروه «حلقه‌های مثبت» و «حلقه‌های منفی» تقسیم می‌شوند. حلقه‌های مثبت «رشد نمایی» را در پی دارند و حلقه‌های منفی رفتار «هدف‌جو» را به وجود می‌آورند.
«تفکر حلقه بسته» در مقابل «تفکر خطی»
«تفکر خطی» علیت را به صورت یک طرفه می‌بیند و هر علت را غیر وابسته به علت‌های دیگر می‌داند. روش حل مساله در این تفکر از نوع 1 – 2 – 3 است و با انجام اقدام ۱ منتظر رسیدن به نتیجه ۳ است.
«تفکر حلقه بسته» در مقابل این تفکر قرار دارد و علیت را به صورت یک فرآیند جاری می‌بیند که طی آن معلول‌ها به علت‌ها بازخورد می‌دهند و علت‌ها هم بر یکدیگر اثر می‌گذارند. در این تفکر روش حل مساله 1-2-3-1-… است و به بازخوردهای اقدامات انجام شده و اثرات آن بر اقدامات آینده توجه می‌شود.
مثلا شرکتی که با مشکل فروش مواجه شده است، ممکن است به نظر برسد با کاهش قیمت محصولاتش می‌تواند فروش بیشتری داشته باشد. اما کاهش قیمت پیامدهای بسیار دیگری خواهد داشت. از جمله این پیامدها این است که رقبا هم بی‌کار نخواهند نشست و قیمت‌ها را کاهش خواهند داد. به این ترتیب، یک جنگ قیمت شکل خواهد گرفت که در نهایت به زیان شرکت خواهد بود: کاهش قیمت در چنین شرایطی نه تنها به افزایش فروش منجر نخواهد شد، بلکه حاشیه سود شرکت را هم کاهش خواهد داد.
مثالی از تفکر حلقه بسته
به عنوان مثال وقتی درآمد ناشی از یک سرمایه گذاری را مجددا سرمایه گذاری کنیم، یک حلقه مثبت ایجاد می‌شود که در مرحله بعد، درآمد بیشتری ایجاد خواهد کرد. از طرف دیگر اگر درآمدهای به دست آمده هزینه شوند، این هزینه‌ها یک حلقه کنترل کننده ایجاد می‌کنند که مانع رشد می‌شود.
تمرین برای تقویت مهارت «تفکر حلقه بسته»
یکی از مشکلاتی که با آن مواجه بوده‌اید را در نظر بگیرید.
- راه حل پیشنهادی شما برای حل مشکل چیست؟
- اگر راه حل پیشنهادی شما اجرا شود، چه مشکلات جدیدی ممکن است به وجود آورد؟
- در راه حل پیشنهادی شما، کدام عوامل و چگونه در طی زمان تغییر خواهند کرد؟
- این عوامل چه متغیرهای دیگری را تحت تاثیر قرار خواهند داد؟
- آیا ممکن است تغییر عوامل پیشنهادی شما، عوامل دیگری را تغییر دهند و آن عوامل مجددا به شیوه‌ای عوامل پیشنهادی شما را تغییر دهند؟
- این بازخوردها به رفع مشکل کمک می‌کنند یا مشکل را بدتر می‌کنند؟
مهارتهای تفکر سیستمی
یادگیری مجموعه‌ای از مهارتهای فکری در کنار هم می‌تواند به تقویت تفکر سیستمی کمک کند.
مهارتهای زیر بخشی از «مهارتهای تفکر سیستمی» هستند:
