«تفکر درونزا» (ساختار به عنوان علت) یکی از «مهارت‌های تفکر سیستمی» و زیربنای تفکر سیستمی است و به این واقعیت اشاره دارد که این «ساختار سیستم» است که «رفتار سیستم» را می‌سازد.
به این ترتیب، «تفکر درونزا» مسوولیت نتایج به دست آمده و رفتار سیستم را به عهده عوامل درون سیستم می‌گذارد و معتقد است با تغییر در «ساختار سیستم» می‌توانیم به اهداف مورد نظر دست پیدا کنیم.
در مقابل، «تفکر سیستم به عنوان معلول» قرار دارد که دلیل بروز پدیده‌ها و «رفتار سیستم» را ناشی از «عوامل خارجی» می‌داند و مسوولیت را به عهده «دیگران» می‌گذارد.
تفکر درونزا در مقابل تفکر برونزا
تفکر درونزا (ساختار به عنوان علت) در مقابل تفکر برونزا (سیستم به عنوان معلول) قرار دارد. در تفکر برونزا نتایج به دست آمده ناشی از عوامل بیرونی و خارج از کنترل افراد دیده می‌شود. به همین دلیل افراد نیاز و توانی در خودشان برای انجام اقدام‌هایی که وضعیت را تغییر دهد مشاهده نمی‌کنند. در مقابل توجه و تمرکز افراد دارای تفکر درونزا بر اقدام‌هایی است که خودشان می‌توانند انجام دهند تا از بروز مسایل در آینده جلوگیری کنند.
مثالی از تفکر درونزا
به عنوان مثال کسی که ورشکسته شده است، ممکن است فکر کند عوامل بیرونی مثل نوسانات نرخ ارز و تغییرات تکنولوژی موجب ورشکستگی او شده‌اند. درصورتی‌که این تغییرات بیرونی، تا زمانی که ایرادی در روش کار او وجود نداشته باشد، نمی‌توانند باعث ورشکستگی او شوند. در واقع یادگیری این فرد از ورشکستگی باید این باشد که چگونه باید روش‌های کار خود را تغییر دهد تا از نوسانات بیرونی آسیب کمتری ببیند. در غیر این صورت، این فرد نمی‌تواند از شکست‌های خود یادگیری داشته باشد و دفعه بعد هم همان اشتباهات گذشته را تکرار خواهد کرد.
تمرین برای تقویت مهارت تفکر درونزا
یکی از مشکلاتی که با آن مواجه بوده‌اید را در نظر بگیرید.
- آیا عوامل به وجود آورنده این مشکل در کنترل شما هستند؟
- فهرستی از عواملی که خارج از کنترل شما هستند تهیه کنید.
- چگونه ممکن است همان افرادی که در سیستم مشغول فعالیت هستند موجب به وجود آمدن مشکل شده باشند؟
- چگونه ممکن است که مشکل بر مبنای متغیرهای در کنترل افراد تصمیم گیرنده درون سیستم به وجود آمده باشد؟
- افرادی که در سیستم مشغول فعالیت هستند، چگونه می توانستند سیستم را نسبت به عوامل خارج از کنترلشان مقاوم کنند؟
- فهرستی از عوامل تحت کنترل تهیه کنید و بررسی کنید که تغییرات کدام عوامل اثرگذاری بیشتری بر مساله شما دارند.
مهارت‌های تفکر سیستمی
یادگیری مجموعه‌ای از مهارت‌های فکری در کنار هم می‌تواند به تقویت تفکر سیستمی کمک کند.
مهارت‌های زیر بخشی از «مهارت‌های تفکر سیستمی» هستند:
«نظریه ساختمان سیستم» در دینامیک سیستم‌ها
«نظریه ساختمان سیستم» در دینامیک سیستم‌ها، روشی موثر برای فهم ساختار سیستم‌ها و ارتباط برقرار کردن بین «ساختار سیستم» و «رفتار سیستم» ارایه می‌کند.
- «سیستم بسته» که در آن متغیرهای درون «مرز سیستم»، بدون وابستگی به «عوامل خارجی»، «رفتار سیستم» را ایجاد می‌کنند.
- «حلقه بسته» به عنوان المان اصلی شکل دهنده سیستم.
- «متغیرهای حالت» که مبنای شکل گیری «حلقه بسته» هستند.
- «متغیرهای نرخ» که «حلقه بسته» را کامل می‌کنند و شامل چهار بخش هستند:
- «هدف» به عنوان یکی از اجزای تشکیل دهنده «نرخ»
- «وضع موجود» که «هدف» با آن مقایسه می‌شود
- «اختلاف» بین «هدف» و «وضع موجود»
- «اقدام» ناشی از این «اختلاف»
- «حلقه بسته» به عنوان المان اصلی شکل دهنده سیستم.
