از «تفکر سیستمی» تا «دینامیک سیستم‌ها»
مهارت‌های تفکر سیستمی
پرسش‌های این درس
  • چارچوب این دوره چیست و در این دوره به چه مباحثی پرداخته می‌شود؟
  • منظور ما از عبارت‌های «تفکر سیستمی» و «دینامیک سیستم‌ها» دقیقا چیست؟
  • چرا به یادگیری تفکر سیستمی و دینامیک سیستم‌ها نیاز داریم؟
  • رویکرد ما به یادگیری و آموزش چگونه است؟
  • تفکر سیستمی و دینامیک سیستم‌ها چه کاربردهایی دارند؟
  • برای یادگیری تفکر سیستمی و دینامیک سیستم‌ها از چه منابعی استفاده کنیم؟
چرا به یادگیری تفکر سیستمی و دینامیک سیستم‌ها نیاز داریم؟
  • در سیستم‌های پیچیده اقتصادی و اجتماعی، پیامدهای تصمیم‌ها و اقدام‌ها در زمان تصمیم‌گیری واضح نیستند. گاهی حتی بعد از وقوع هم مشخص نیست که این پیامدها نتیجه کدام اقدامات بوده‌اند.
  • بسیاری از تصمیم‌هایی که انسان‌ها برای بهتر کردن وضعشان می‌گیرند، باعث بدتر شدن وضع خودشان و دیگران می‌شود.
  • «تفکر سیستمی» و «دینامیک سیستم‌ها» به ما کمک می‌کنند تا پیامدهای تصمیم‌هایمان را متوجه شویم.
  • در این حالت، انتخاب با ما خواهد بود که تصمیم‌هایی بگیریم که وضعیت‌مان را بهتر می‌کنند.
  • با این حال لازم است تمام اعضای جامعه تفکر سیستمی داشته باشند و بتوانند از ابزارهای دینامیک سیستم‌ها استفاده کنند، تا عده‌ای نتوانند تصمیم‌هایی را به جامعه بفروشند که وضع خودشان را بهتر می‌کند و وضع جامعه را بدتر می‌کند.
بسیاری از اقدام‌های ما ریشه مشکلات هستند، ‌نه راه‌حل آنها
کهن الگوی «درمان‌‌های بدتر از درد»
پیچیدگی ایستا در مقابل پیچیدگی پویا (دینامیک)
پیچیدگی ایستا (استاتیک)
  • تعداد عوامل و تعداد روابط بین آنها زیاد است
  • تعداد انتخاب‌های ممکن زیاد است و باید بهینه‌یابی کرد
پیچیدگی پویا (دینامیک)
  • حلقه‌های بازخوردی متعدد
  • روابط غیر خطی بین علت و معلول
  • فاصله زمانی و مکانی علت و معلول
  • تغییر در روابط بین عوامل در طی زمان
  • وابستگی به مسیر
  • تغییر مدل ذهنی و معیارهای تصمیم‌گیری افراد تاثیرگذار در طی زمان
به هم پیوستگی عوامل مختلف - Interdependencies
  • تغییر در یک بخش از سیستم، باعث به وجود آمدن تغییر در بخش های دیگری می شود که ممکن است در ابتدا مرتبط به نظر نرسد.
  • تغییر در طراحی یک قطعه در یکی از نقشه‌ها در میانه پروژه چه پیامدهایی می‌تواند داشته باشد؟
روابط غیر خطی - Nonlinear Relationships
  • افزایش ساعت کاری از 40 ساعت به 60 ساعت در هفته، 50 درصد به ساعت کاری اضافه می کند.
  • اگر رابطه ساعت کار با حاصل کار خطی باشد، انتظار داریم 50 درصد پیشرفت بیشتر در کار انجام شود.
  • با این وجود اضافه کاری باعث خستگی، افزایش خطا و نتایج دیگری می‌شود.
  • در نتیجه 50 درصد افزایش ساعت کاری ممکن است تنها 20 درصد پیشرفت کار بیشتر تولید کند، یا حتی در صورت تداوم اضافه‌کاری، عوامل دیگری فعال شوند که منجر به کاهش پیشرفت معمول کار شوند.
فاصله زمانی و مکانی علت و معلول
  • در مواجهه با یک مشکل، معمولا عوامل نزدیک به آن را بررسی می‌کنیم.
    • عواملی که از نظر زمانی حول و حوش آن مشکل بوده‌اند.
    • عواملی که از نظر مکانی نزدیک محل بروز آن مشکل بوده‌اند.
  • علت و معلول می‌توانند فاصله مکانی و زمانی داشته باشند.
  • در چنین مواردی یافتن روابط علت و معلولی بین عوامل مختلف سخت می‌شود و نمی‌توان تشخیص داد که علت بروز مشکل چیست.
تصمیم‌های شهودی در سیستم‌های پیچیده به نتیجه نمی‌رسند
رفتار سیستم در مقابل رفتار مورد انتظار
بازخورد (فیدبک، پس خوران)
یادگیری دو حلقه‌ای
تفکر سیستمی و دینامیک سیستم‌ها
«تفکر سیستمی» یک پارادایم فکری است که جهان را به صورت سیستم‌هایی به هم پیوسته و در هم تنیده می‌بیند.
تفکر سیستمی مکاتب مختلفی دارد و «دینامیک سیستم‌ها» یکی از این مکتب‌ها است که توسط Jay W. Forrester در موسسه MIT پایه گذاری شده است.
تفکر سیستمی به دنبال شناخت مسایل پیچیده‌ای است که در این دنیا با آنها مواجه هستیم.
دینامیک سیستم‌ها روشی برای مدلسازی سیستم‌ها پیشنهاد می‌دهد و با استفاده از این روش، فرصت‌های بیشتری برای شناخت و تحلیل رفتار سیستم‌ها و آزمون راه‌‌حل‌های مختلف فراهم می‌کند.
ابزار کوه یخ
ابزار کوه یخ
تمرین استفاده از ابزار کوه یخ
  • یکی از مسایلی که در سازمانتان با آن مواجه هستید یا یکی از مسایل جامعه که برای شما اهمیت دارد را با استفاده از ابزار کوه یخ تحلیل کنید.
  • در مرحله اول رویداد، اتفاق، حادثه یا واقعه‌ای که توجه شما را به موضوع جلب کرده را توضیح دهید.
  • در مرحله دوم سعی کنید بین رویدادهای مرتبط در طی زمان ارتباط برقرار کنید و «روند» تغییرات در طی زمان را توضیح دهید.
  • برای شناخت «ساختارها»، فرضیه‌هایی درونزا ارایه دهید، که مشخص کنند چه عواملی درون سیستم باعث به وجود آمدن این روندها شده‌اند.
  • برای شناخت «مدل‌های ذهنی» به این فکر کنید که افراد موثر در سیستم چگونه و بر مبنای چه اطلاعات و پیش‌فرض‌هایی تصمیم می‌گیرند که منجر به شکل گیری این ساختارها شده است.
  • جهت آشنایی بیشتر با این ابزار می‌توانید از مقاله معرفی ابزار کوه یخ استفاده کنید.
رویکرد ما به یادگیری و آموزش
  • دانشجو محوری در مقابل استاد محوری
  • تسهیلگری در مقابل تدریس
  • فعالیت محوری در مقابل سخنرانی
  • ساخت نامنظم و ابهام در مقابل دیوار چینی و اطمینان
  • مربوط بودن: کاربرد یادگیری‌ها در مسایل واقعی که با آنها مواجه هستم
نرم افزار ونسیم برای مدلسازی و شبیه‌سازی سیستم‌ها
برای مدلسازی در دینامیک سیستم‌ها از نرم افزارهای مختلفی می‌توانیم استفاده کنیم.
در این درس از نرم افزار ونسیم استفاده خواهیم کرد.
برای دانلود این نرم افزار از این لینک می‌توانید استفاده کنید.
دانلود نرم افزار Vensim
مروری بر پرسش‌های این درس
  • چارچوب این دوره چیست و در این دوره به چه مباحثی پرداخته می‌شود؟
  • منظور ما از عبارت‌های «تفکر سیستمی» و «دینامیک سیستم‌ها» دقیقا چیست؟
  • چرا به یادگیری تفکر سیستمی و دینامیک سیستم‌ها نیاز داریم؟
  • رویکرد ما به یادگیری و آموزش چگونه است؟
  • تفکر سیستمی و دینامیک سیستم‌ها چه کاربردهایی دارند؟
  • برای یادگیری تفکر سیستمی و دینامیک سیستم‌ها از چه منابعی استفاده کنیم؟
منابع اصلی این درس

- پویایی شناسی سیستم‌ها، دکتر علینقی مشایخی، انتشارات آریانا قلم، ۱۳۹۶

- 2000, John Sterman, Business Dynamics: Systems thinking and Modeling for a Complex World

- 1968, Jay W. Forrester, Principles of Systems

- 2008, Donella H. Meadows, Thinking in Systems: A Primer

- 2006,Peter M. Senge, The Fifth Discipline: The Art & Practice of The Learning Organization

- Selected Articles from "System Dynamics Review" Journal

در پناه خدا باشیم
Previous
Next

اشتراک گذاری

Share on telegram
Telegram
Share on twitter
Twitter
Share on linkedin
Linkedin
Share on facebook
Facebook
Share on whatsapp
WhatsApp
Share on email
Email
فیل مولوی

دوره آموزشی آنلاین

آشنایی با «تفکر سیستمی»

مدرس: محمدعلی اسماعیل زاده اصل